Héo xanh, héo tươi, héo rũ, chết ẻo: Cây cà chua , Cây lạc (đậu phộng) , Cây ớt , Cây khoai tây , Cây dưa hấu , Cây dưa lê (dưa thơm)

Tên khoa học: Pseudomonas solanacearum

Tác nhân gây héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo):

Bệnh héo xanh do vi khuẩn có tên khoa học là Pseudomonas solanacearum Smith gây ra, còn có tên khác là Ralstoria solanacearum. Đây là loài kí sinh đa thực, rất phổ biến ở vùng nhiệt đới. Loài vi khuẩn này có nhiều chủng và nòi; chúng tồn tại trong tự nhiên trên các cây kí chủ khác nhau, do vậy nguồn bệnh lúc nào cũng có.

Vi khuẩn hình gậy, 1- 3 lông roi mọc một đầu, kích thước 0.4- 0.8x 0.5µm.

Trên môi trường khuẩn lạc có màu trắng sữa, bóng, trên môi trường TZC có điểm hồng ở giữa

Thích hợp ở nhiệt độ t = 24^oC, tối đa 27^oC, tối thiểu 18^oC.

Vi khuẩn này phát hiện gây hại trên 30 loại cây trồng khác nhau, thuộc loại chuyên hoá rộng.

Quy luật phát sinh gây hại của bệnh:

Vi khuẩn phát triển mạnh ở nhiệt độ 30-35⁰C. nguồn bệnh tồn tại rất lâu trong đất và củ bệnh. Vi khuẩn xâm nhập vào cây qua vết thương.lan truyền qua cây bệnh và dụng cụ lao động.

ĐỐI VỚI CÂY ỚT

Triệu chứng gây bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây ớt:

Bệnh gây hại nặng ở vùng trồng ớt trong suốt mùa mưa trong vùng khí hậu nhiệt đới.

Cây ớt bị bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo)

Bệnh xảy ra rãi rác trên từng cây hoặc từng nhóm cây ở giữa ruộng. Triệu chứng đầu tiên trên cây già các lá bên dưới bị héo nhẹ; nhưng ở cây con thì các lá non bị héo trước. Sau vài ngày cây bất thình lình héo nhanh nhưng lá không vàng.

Chẻ thân ở phần gốc và rễ ta thấy các mạnh nhựa biến thành màu xám đất đến nâu nếu nhúng phần bị cắt vào nước ta sẽ thấy dòng vi khuẩn tuôn ra có màu trắng sữa.

Biện pháp phòng trị héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây ớt:

- Lên líp cao thoát nước tốt, bón vôi.

- Luân canh không trồng họ cà ớt trên ruộng bị nhiễm nặng 2 - 3 năm.

- Tưới nước Copper zinc 85WP, Starner 20WP... 0,5 - 1% vào gốc cây mới bị bệnh.

- Nhổ và tiêu huỷ các cây bị bệnh nặng để tránh lây lan.

ĐỐI VỚI CÂY KHOAI TÂY

Đây là bệnh nghiêm trọng và phổ biến gây hại cho khoai tây, làm giảm năng suất và chất lượng củ khoai tây.

Triệu chứng bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây khoai tây:

- Bệnh gây hại khoai tây ở các giai đoạn sinh trưởng nhưng nặng nhất là vào giai đoạn khoai tây hình thành củ.

- Thường ban đầu cây có biểu hiện héo, sau đó phục hồi vào ban đêm. Sau vài ngày thì cây chết không phục hồi được nữa, lá không chuyển màu vàng. Khi cây bị héo nhưng vẫn giữ được màu xanh. Bệnh có thể làm chết cả cây hoặc chết dần từng nhánh, gốc cây bị thối nhũn.

Cây khoai tây bị bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo)

Củ khoa tây bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum

Củ khoa tây bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum

- Củ bị bệnh, ở phần cuối củ hay mắt củ có dịch hơi nhầy màu trắng, sau chuyển thành màu trắng ngà, đục như sữa, nếu bị nặng củ sẽ bị thối nhũn, bóp nhẹ sẽ thấy sủi bọt, chất dịch có mùi hôi. Khi bổ củ thấy có một vòng nâu sẫm hoặc nâu đen ở ngoại bì.

Biện pháp phòng trừ bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây khoai tây:

- Biện pháp canh tác:

+ Sử dụng giống khoai chịu bệnh,

+ Chọn và thải loại kỹ các củ giống mang bệnh ngay trước khi trồng;

+ Luân canh được coi là biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn ngừa bệnh héo xanh cho khoai tây cũng như cho các cây họ Cà khác. Không trồng khoai tây hoặc các cây cùng họ trong vụ tiếp theo như cây cà chua, thuốc lá, cà các loại.

+ Sử dụng củ giống để từ cây sạch bệnh.

+ Vệ sinh đồng ruộng. Không để cây bệnh tồn tại trên ruộng bởi vì đó là nguồn lây lan bệnh trên đồng ruộng.

+ Ruộng trồng khoai tây tốt nhất là bằng phẳng hoặc bố trí theo băng, có rãnh thoát nước vì vi khuẩn sẽ lây lan theo dòng nước trong đất, khi tưới hoặc mưa. Thường đất pha cát, nghèo dinh dưỡng bị bệnh nặng hơn các chân đất khác.

+ Tăng cường nguồn phân hữu cơ cho cây khỏe (có thể dùng phân ủ) để tăng khả năng chống chịu bệnh của cây.

- Biện pháp hóa học: Sử dụng luân phiên một số loại thuốc sau để phòng trừ bệnh như: Streptomyces lydicus WYEC 108 (Actinovate 1 SP ),Streptomyces lydicus WYEC 108 1.3% + Fe 21.9% + Humic acid 47% (Actino – Iron 1.3 SP).

ĐỐI VỚI CÂY CÀ CHUA

Triệu chứng gây bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây cà chua:

Cây cà chua bị bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo)

Đặc điểm của bệnh là cây héo đột ngột nhưng lá vẫn còn xanh. Quan sát rễ cây và thân cây phần trong bị sũng nước, sau đó chuyển màu nâu. Nếu cắt đoạn thân cây bệnh để vào trong cốc nước, chúng ta dễ dàng thấy những giọt dịch vi khuẩn màu trắng sữa chảy ra.

Cây nhiễm bệnh biểu hiện ban đầu là các lá ngọn héo xanh rũ xuống, về sau các lá phía gốc tiếp tục héo xanh cụp xuống, cuối cùng dẫn tới toàn cây héo rũ tái xanh, gãy gục xuống và chết.

Hiện tượng héo xanh ban đầu xảy ra có thể ở một cành, thân hoặc một nhánh về một phía của cây cà chua, sau đó dẫn tới toàn cây héo xanh rũ xuống. Quan sát những cây nhiễm bệnh thường thấy ở phần phía gốc sát mặt đất vỏ thân sù sì đó là nét triệu chứng đặc trưng của cây cà chua khi bị bệnh héo xanh vi khuẩn

Điều kiện phát sinh gây bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây cà chua:

Xuất hiện gây hại ở cả giai đoạn vườn ươm cây con và ở ruộng trồng ngoài sản xuất, gây hại nặng khi cây cà chua đã lớn, nhất là giai đoạn ra nụ - hoa đến hình thành quả non - quả già thu hoạch. Ở giai đoạn cây con nhiễm bệnh thường làm toàn bộ lá héo rũ nhanh chóng, lá héo xanh gục xuống, cây chết xanh.

Vi khuẩn tồn tại trong đất, trong tàn dư cây trồng, cỏ dại. Vi khuẩn có thể lan truyền qua cây giống, gió, nhờ nước, côn trùng và cả qua công cụ chăm sóc, tỉa cành.

Vi khuẩn dễ dàng xâm nhập qua vết thương cơ giới hoặc vết chích của côn trùng ở rễ, thân Sau khi chúng xâm nhập vào cây trồng chúng tấn công vào mạch dẫn và di chuyễn theo mạch dẫn làm hư bó mạch, cây không thể vận chuyển nước và dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng héo và chết. Tốc độ xâm nhiễm và gây bệnh trong cây trồng rất nhanh, tốc độ này phụ thuộc vào giai đoạn sinh trưởng cây trồng, ẩm độ đất và nhiệt độ môi trường. Chúng phát triển nhanh ở ẩm độ đất cao, nhiệt độ từ 24 – 380C.

Biện pháp phòng trừ bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây cà chua:

Đây là loại bệnh rất khó phòng trị, sử dụng thuốc hoá học không có hiệu quả cao, do vậy áp dụng các biện pháp phòng trị tổng hợp có hiệu quả cao hơn.

- Biện pháp canh tác, kỹ thuật:

+ Luân canh cây trồng; đây là biện pháp có hiệu quả cao, có thể luân canh với cây khác họ cà hoặc luân canh với lúa nước. Không nên trồng cà chua 2 vụ liên tiếp trên một chân đất.

+ Xử lý hạt giống trong nước nóng 500C trong 25 phút.

+ Sử dụng cây giống ở vườn ươm không bị bệnh.

+ Vệ sinh đồng ruộng dọn sạch cỏ dại.

+ Sử dụng phân hữu cơ hoai mục để bón.

- Biện pháp cơ giới vật lý:

+ Nhổ bỏ cây bị bệnh gom lại đem đi đốt.

+ Tránh việc tiếp xúc giữa cây bệnh và cây khỏe, lưu ý khi tưới nước, tỉa cành, thu hái trái.

- Biện pháp hóa học:

+ Bệnh do vi khuẩn gây ra dùng thuốc hóa học hiệu quả không cao. Cần phát hiện sớm dùng các loại thuốc như Kasuran 50 WP, Kanamin 47 WP… có thể hạn chế được bệnh.

ĐỐI VỚI CÂY LẠC

Triệu chứng gây héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây lạc:

Ban đầu các lá non trên phần ngọn cây héo rũ xuống khi trời nắng. Ban đêm hoặc khi trời mát cây có thể phục hồi không biểu hiện triệu chứng này. Cây con bị bệnh héo đột ngột nhưng lá vẫn còn xanh, trên cây bệnh giai đoạn lớn hơn lá bị héo có màu xanh tái, thông thường một vài cành héo trước sau đó toàn bộ cây héo. Một số trường hợp lá non hoá nâu vẫn dính trên thân. Rễ và quả lạc bị thối đen. Bệnh hại nặng nhất vào giai đoạn lạc đâm tia, tạo quả. Đây là loại bệnh hại mạch dẫn và có tính hệ thống, tất cả mạch dẫn của thân, rễ, cành biến màu nâu sẫm, thâm đen.

Cây lạc bị bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo)

Sự phát sinh, phát triển bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây lạc:

Xuất hiện gây hại ở cả giai đoạn vườn ươm cây con và ở ruộng trồng ngoài sản xuất, gây hại nặng khi cây đã lớn, nhất là giai đoạn đâm tia, tạo quả. Ở giai đoạn cây con nhiễm bệnh thường làm toàn bộ lá héo rũ nhanh chóng, lá héo xanh gục xuống, cây chết xanh.

Vi khuẩn tồn tại trong đất, trong tàn dư cây trồng, cỏ dại. Vi khuẩn xâm nhập vào rễ cây chủ yếu từ đất mang sẵn nguồn bệnh lan truyền từ nơi khác tới, có thể lan truyền qua cây giống, gió, nhờ nước, côn trùng và cả qua công cụ chăm sóc, tỉa cành.

Vi khuẩn dễ dàng xâm nhập qua vết thương cơ giới hoặc vết chích của côn trùng ở rễ, thân. Sau khi chúng xâm nhập vào cây trồng chúng tấn công vào mạch dẫn và di chuyển theo mạch dẫn làm hư bó mạch, cây không thể vận chuyển nước và dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng héo và chết. Tốc độ xâm nhiễm và gây bệnh trong cây trồng rất nhanh, tốc độ này phụ thuộc vào giai đoạn sinh trưởng cây trồng, ẩm độ đất và nhiệt độ môi trường. Chúng phát triển nhanh ở ẩm độ đất cao, nhiệt độ từ 24 – 380C.

Biện pháp phòng trừ bệnh héo xanh (héo tươi, héo rũ, chết ẻo) Pseudomonas solanacearum trên cây lạc:

Đây là loại bệnh rất khó phòng trị, sử dụng thuốc hoá học không có hiệu quả cao, do vậy áp dụng các biện pháp phòng trị tổng hợp có hiệu quả cao hơn.

- Biện pháp canh tác:

+ Dùng giống kháng

+ Luân canh cây trồng; đây là biện pháp có hiệu quả cao, có thể luân canh với cây khác hoặc luân canh với lúa nước.

+ Xử lý hạt giống.

+ Sử dụng cây giống ở vườn ươm không bị bệnh.

+ Vệ sinh đồng ruộng dọn sạch cỏ dại.

+ Sử dụng phân hữu cơ hoai mục để bón.

- Biện pháp cơ giới vật lý:

+ Nhổ bỏ cây bị bệnh gom lại đem đi đốt.

+ Tránh việc tiếp xúc giữa cây bệnh và cây khỏe, lưu ý khi tưới nước, tỉa cành, thu hái. * Biện pháp hóa học:

- Biện pháp hóa học: Bệnh do vi khuẩn gây ra dùng thuốc hóa học hiệu quả không cao. Cần phát hiện sớm dùng các loại thuốc như Kasuran 50 WP, Kanamin 47 WP… có thể hạn chế được bệnh.

- Biện pháp sinh học: một số dòng vi khuẩn có khả năng hạn chế vi khuẩn Pseudomonas solanacearum phát triển.

   Bacillus mesenteriensis, Bacillus sutilis, Bacillus mycoides, Erwinia oryzae,  Actinomyces californican

Các loại vi khuẩn này có nhiều trong phân chuồng.